در حدود سال ۱۳۴۷ میلادی در بین رومیها رسوم بود اشخاصی که در قالب پرداخت وام با تجار قرار می گذاشتند اگر کشتی مال التجار آن ها در طول مسافرت خود دچار سانحه ای شده یا اسیر دزدان دریایی گردیده است و یا غرق شود، تجار وام گیرنده است از استرداد وام معاف گردند ولی هرگاه کشتی سالم به ساحل می رسید وام گیرنده متعهد بود علاوه بر اصل وام، مبلغی را به عنوان حق تضمین به وام دهنده پرداخت نماید و ‌به این صورت شکل اولیه بیمه پدید آمد (ابراهیمی،۱۳۹۱).

در پیدایش بیمه نوع دوستی و نوع پروری به صورت برجسته به چشم می‌خورد و به مرور زمان رشته ها و انواع مختلف بیمه به وجود آمد. برای نمونه زیان هایی که ممکن است به طور ناخواسته در جریان فعالیت و زندگی عادی هر فرد به دیگران وارد آید و در قبال آن ها مسئول واقع شود با بیمه مسئولیت تحت پوشش قرار می گیرند. در این خصوص می توان به بیمه مسئولیت پزشکان و مسئولیت تولید کنندگان اشاره کرد. نمونه های جدیدتر، بیمه افترا برای روزنامه نگاران و ایستگاه های رادیو و تلویزیون و بیمه آلودگی ناشی از نشت نفت از تانکرهاست. بیمه های سیل، زلزله و خرابی رایانه بر همین منوال ظهور کرده‌اند.

۲-۳-۲) تاریخچه پیدایش بیمه در جهان

در سده هفدهم، قهوه خانه های لندن محل ملاقات ادیبان، تجار و دلالان بود. در این قرن، قهوه خانه ها نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم انگلستان بازی می‌کردند. در قهوه خانه های لندن، اخبار مهم روز رد و بدل می شد و مسائل اقتصادی و سیاسی نیز مورد بحث قرار می گرفت. همچنین معاملات بزرگ و حتی حراج ها در قهوه خانه انجام می شد Mith and Shun Wei, 1995)).

یکی از این قهوه خانه ها متعلق به”پانوین”بود که موقعیت مناسبی از نظر نزدیکی به اداره نیروی دریایی داشت. در سال ۱۶۹۱ ادوارد لویدز از تاور استریت به محلی که نبش خیابان “سمباد” وکوچه “آپ چرچ” قرار داشت نقل مکان کرد. در نزدیکی این محل سایر قهوه خانه های معروف آن زمان لندن نیز قرار داشتند و بیمه گران، دلالان، سفته بازان انگلیسی، ایتالیایی، فرانسوی، یهودی و دیگر تجار و نجیب زادگان به قهوه خانه های مذبور رفت و آمد می‌کردند (کریمی،۱۳۷۶).

قهوه خانه لویدز در تاریخ بیمه شهرت جهانی دارد و قدیمی ترین مرکز تجمع بازرگانان می‌باشد. صاحبان کشتی و بازرگانان چون قهوه خانه لویدز را محل مناسبی یافتند کار بیمه کشتی ها را در آنجا انجام می‎دادند. آقای لویدز برای مشتریان خود اخبار و اطلاعات موردنیاز فراهم می آورد. در سال ۱۶۹۶ به انتشار روزنامه ای تحت عنوان “اخبار لویدز” که هفته ای سه بار در یک صفحه منتشر می شد مبادرت ورزید. ‌بنابرین‏ قهوه خانه لویدز را می توان پایه گذار بزرگترین مؤسسات بیمه در جهان به حساب آورد.

نخستین نوع بیمه که قبل از سده نوزدهم مورد عمل قرار گرفت،بیمه باربری دریایی است. بقیه رشته ها کم و بیش بعد از انقلاب صنعتی به تدریج از این زمان به بعد شروع شده است. دومین رشته، بیمه آتش سوزی است که بعداز آتش سوزی مهیب لندن به فکر اندیشه گران رسید. عموماً با پیشرفت تکنولوژی و ورود فرآورده های صنعتی با وجود رفاهی که برای بشر به ارمغان می آورند، بالقوه خطرهای جانی و مالی نیز در پی دارند بیمه گران مدام در فکر ارائه تأمین بیمه ای برای این دسته ها از خطرها هستند. اینکه کدامین قوم یا ملت، نخستین بار با بیمه آشنا شد معلوم نیست (کریمی،۱۳۷۶).

گرچه به طور دقیق نمی توان تاریخ شروع و تنظیم قراردادهای بیمه را تعیین نمود ولی تاریخ اشاره به فرمان‎هایی دارد که درمورد بیمه در شهر ایتالیا صادر شده است. از قرائن دیگری که پیدایش بیمه را در ایتالیا مسجل می کند این است که به زبان ایتالیایی به قرارداد بیمه Polizza می‌گویند و این کلمه در کشورهای انگللوساکسون از جمله انگلستان به صورت Policy متداول گردیده است (وجدانی،۱۳۷۱).

۲-۳-۳) تاریخچه پیدایش بیمه در ایران

بیمه به شکل حرفه ای و امروزی آن برای اولین بار در سال ۱۲۶۹ه. ش با مذاکره بین دولت وقت ایران و سفارت روس امتیاز انحصاری بیمه حمل و نقل به مدت ۷۵ سال به لازارپولیاکف به یک فرد تبعه روس واگذار شد و به علت عدم آغاز فعالیت بعد از ۳ سال امتیازش لغو شد.

در سال ۱۲۸۹ دو شرکت بیمه ای روسی نادژدار و قفقاز مرکوری در ایران نمایندگی تأسیس کردند.

در سال ۱۳۰۴ نمایندگی شرکت بیمه انگلیسی آلیانس تأسیس شد.

در سال ۱۳۰۸ نمایندگی شرکت یورکشایر تأسیس شد.

در سال ۱۳۱۰ خورشیدی، فعالیت جدی ایران در زمینه بیمه آغاز شد. در این قانون حق ثبت شرکت ها در ایران به تصویب رسید و متعاقب آن بسیاری از شرکت های بیمه خارجی از جمله گستراخ و آلیانس، ایگل، استار، یورکشایر، ویکتوریا، ناسیونال سوئیس، فنکیس، اتحادالوطفی و. . . به تأسیس شعبه یا نمایندگی در ایران پرداختند. در همین سال پیشنهاد تأسیس شرکت بیمه ایرانی توسط دکتر الکساندر آقایان به علی اکبر داور وزیر دارایی رفت.

در سال ۱۳۱۲ آغاز به فعالیت بیمه عمر در ایران توسط شرکت بیمه ویکتوریا یا دوبلین آغاز شد. در واقع گسترش فعالیت شرکت های بیمه خارجی بود که مسئولان کشور را به ضرورت داشت که یک شرکت بیمه ایرانی تأسیس نمایند. سرانجام دولت در ۱۶ شهریور سال ۱۳۱۴ شرکت سهامی بیمه ایران را با سرمایه ۲۰ میلیون ریال تأسیس نمود. فعالیت رسمی شرکت سهامی بیمه ایران از اواسط آبان ماه همان سال آغاز شد. (کریمی،۱۳۷۶)

دوسال پس از تأسیس شرکت سهامی بیمه ایران یعنی درسال۱۳۱۶ قانون بیمه در۳۶ ماده تدوین شد و به تصویب مجلس شورای ملی رسید (کریمی،۱۳۷۶).

نخستین شرکت بیمه خصوصی ایران به نام بیمه مشرق در سال ۱۳۱۹ خورشیدی تأسیس شد. پس از آن بیمه خصوصی نجات ابتدا با نام بازرگانان و بعد به نام آریا در سال ۱۳۳۱ تأسیس شد و بعد از آن در سال۱۳۳۴ تأسیس شرکت بیمه خصوصی پارس و همین طور در سال ۱۳۳۵ تأسیس شرکت بیمه خصوصی ملی، در سال ۱۳۳۸ تأسیس شرکت بیمه خصوصی البرز و آسیا، در سال ۱۳۳۹ تأسیس شرکت بیمه خصوصی امید و تصویب قانونی مدنی و در سال ۱۳۴۳ تصویب قانون بیمه دریایی و در سال ۱۳۴۷ تصویب قانون بیمه اجباری مسئولیت دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث در ۱۴ ماده و آیین نامه اجرایی ۱۹ ماده و در سال ۱۳۴۸صندوق تأمین خسارت های بدنی تأسیس شد(ظفرقندی مطلق،۱۳۸۳).

با افزایش تعداد شرکت های بیمه، ضرورت اعمال نظارت بیشتر دولت بر این صنعت و تدوین اصول و ضوابط استاندارد برای فعالیت های بیمه ای به منظور حفظ حقوق بیمه گذاران و بیمه شوندگان احساس شد به همین دلیل در سال ۱۳۵۰ بیمه مرکزی ایران به منظور تحقق هدف های فوق تأسیس شد (کریمی،۱۳۷۶ ، ص۹۲). بعد از آن در سال ۱۳۵۶ قانون الحاق دولت ایران به سیستم بین‌المللی مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه زمینی در مقابل شخص ثالث تصویب شد.