۲-۴-۴ عوامل ایجاد هیجان :

وقتی با واقعه­ی مهمی روبرو می­شویم، ذهن (فرآیندهای شناختی) و بدن افراد (فرآیندهای فیزیولوژیکی) به شیوه­ سازگارانه­ای ‌به این واقعه واکنش نشان می­دهد. یعنی، مواجه شدن با رویدادی مهم، فرآیندهای شناختی و زیستی را فعال می­ کند که جمعاً عناصر مهم هیجان، از جمله احساسها، انگیختگی بدن، رفتار هدفمند و بیانگری را فعال می­سازند. یکی از سوال­های اساسی در بررسی هیجان این است که که چه چیزی موجب هیجان می­ شود. دیدگاه های متعددی نظیر آنهایی که زیستی، روانی- تکاملی، شناختی، رشدی، روانکاوی، اجتماعی، جامعه شناختی، فرهنگی و انسان­شناختی هستند، وارد این بررسی علیتی می­شوند. به رغم این تنوع، آگاهی از اینکه چه چیزی موجب هیجان می­ شود بر یک مجادله­ی اساسی استوار است: زیست­شناسی در برابر شناخت. در واقع این مجادله می­پرسد، آیا هیجان عمدتاًً پدیده ­های زیستی هستند یا شناختی. اگر هیجان‌ها عمدتاًً زیستی باشند، پس باید از یک منبع زیستی، مانند مدارهای مغزی و نحوه­ای که بدن به رویدادهای مهم واکنش نشان می­دهد، سرچشمه بگیرند. اما اگر هیجان‌ها عمدتاًً شناختی باشند، در این صورت باید از رویدادهای ذهنی علیتی، مانند ارزیابی­های ذهنی از معنی ‌موقعیت برای سلامتی فرد، سرچشمه بگیرند (ریو، ۲۰۰۵، ترجمه­ی سید محمدی، ۱۳۹۰).

۲-۴-۵ تنظیم هیجان :

تنظیم هیجان به عنوان یکی از متغیرهای روانشناختی، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است (گلمن^[۷۸]، ۱۹۹۸؛ مایر، کارسو و سالووی^[۷۹]، ۱۹۹۹). شواهد زیادی نشان می­دهد که تنظیم هیجانی با موفقیت یا عدم موفقیت در حوزه ­های مختلف زندگی مرتبط است (شاته و همکاران، ۲۰۰۷؛ جاکوبس و همکاران، ۲۰۰۸).

انسان‌ها پس از تجربه وقایع تنش­زا، از طریق افکار و دستگاه شناخت، هیجانهایشان را تنظیم می­نمایند و این موضوع به طور تفکیک ناپذیری با زندگی در هم آمیخته است (گارنفسکی و همکاران ۲۰۰۵).

تنظیم هیجانی: فرآیندهایی هستند که به افراد کمک ‌می‌کنند تا بتوانند چگونه هیجان­های لازم را در خود ایجاد کنند، آن ها را ابراز نمایند و به چه شکلی از آن ها استفاده کنند. به اعتقاد محققان، چگونگی ارزیابی و تفکر در هنگام روبرو شدن با حادثه منفی از اهمیت بالایی برخوردار است، به عبارت دیگر برداشت و تحلیل افراد از موقعیت ها در تنظیم هیجان­ها آن ها، نقش اساسی دارد. سلامت روانی افراد ناشی از تعاملی دو طرفه میان استفاده از انواع خاصی از راهبردهای تنظیم شناختی هیجانات و ارزیابی درست از موقعیت تنش زا است (امیدی ویعقوبی، ۱۳۹۰).

متخصصانی که اغلب به طور نزدیکی با مردم سروکار دارند، مانند خدمه­ی هواپیما، آرایشگران، و پزشکان، نشان می­ دهند، که چگونه افراد یاد می­ گیرند هیجانهایشان را کنترل کنند. در این رشته­ ها، فشار­های جامعه پذیری برای کنترل کردن هیجان‌ها، عمدتاًً بر اساس کنار آمدن با احساس­های ناخوشایند به نحوی که جامعه پسند و از لحاظ شخصی سازگارانه باشد، قرار دارند. تنظیم هیجان از راهبردهای مورد استفاده در کاهش، افزایش، سرکوب و یا ابقای هیجان و از ویژگی ذاتی و فطری آدمی ‌می‌باشد (پلیتری^[۸۰]، ۲۰۰۹).

در واقع تنظیم هیجانی تنها سرکوب هیجان‌ها نیست، بلکه شخص نباید همیشه در یک حالت آرام و ساکن از برانگیختگی هیجانی قرار داشته باشد. در عوض تنظیم هیجانی، شامل فرآیندهای نظارت و تغییر تجربیات هیجانی شخص است (تامپسون، ۱۹۹۴).

هیجان‌ها دارای کیفیت بالایی هستند، ‌به این صورت که می ­توانند باعث واکنش مثبت یا منفی در افراد شوند. اگر متناسب با موقعیت و شرایط باشند باعث واکنش مثبت و در غیر این صورت باعث واکنش منفی می­شوند. ‌بنابرین‏ زمانی که هیجان‌ها شدید یا طولانی می­شوند و یا با شرایط سازگار نیستند، آن زمان نیاز به تنظیم کردن آن ها لازم است (گراس، ۱۹۹۸).

در واقع تنظیم هیجانی هم شامل فرآیندهای پایین به بالا (ادراکی) مانند ارزیابی و هم شامل فرآیندهای بالا به پایین (شناختی) مانند حافظه­ فعال و کنترل ارادی توجه ‌می‌باشد. لذا تنظیم هیجانی را ‌می‌توان به عنوان فرآیندهای فیزیولوژیکی، رفتاری، و شناختی تعریف کرد که افراد را به تنظیم و بیان هیجان­ها قادر می­ نماید (گراس و تامپسون، ۲۰۰۷، گراس ۱۹۹۹).

تنظیم هیجان یک فرایند محوری برای همه جنبه­ های عملکرد انسان است و نقش حیاتی­ای در شیوه­ هایی که افراد با تجارب استرس زا مقابله ‌می‌کنند و شادی را تجربه ‌می‌کنند، ایفا می­ کند، تنظیم هیجان دلالت­های بالینی مهمی دارد، روش­هایی که افراد هیجانهایشان را مدیریت کنند، عملکرد روانشناختی­شان را (مثل مشکلات بیرونی و مشکلات درونی) متاثر می­سازند. همچنین تنظیم هیجان دارای تلویحات رشدی و اجتماعی مهمی است، مانند رشد همدلی و روابط با همسالان (فوسکا^[۸۱]، ۲۰۰۸). تنظیم هیجان، به توانایی فهم هیجان‌ها، تعدیل تجربه­ هیجانی و ابراز هیجان‌ها اشاره دارد (گراس، ۲۰۰۱).

پژوهش­های انجام شده نشان داده است که تنظیم هیجان، سازگارانه با عزت نفس و تعاملات اجتماعی مثبت مرتبط است و افزایش تجربه ­های هیجانی مثبت باعث مواجهه­ مؤثر با موقعیت استرس زا شده است و پاسخ مناسب به موقعیت­های اجتماعی را افزایش می­دهد (گراس، ۲۰۰۲). همچنین تحقیقات نشان داده است که راهبردهای تنظیم هیجان با پریشانی روان­شناختی مرتبط بوده است (گارنفسکی و کریج، ۲۰۰۹). سازگاری بعدی فرد را پیش ­بینی می­ کند و تمرکز بر مهارت‌های تنظیم هیجان می ­تواند در پیش ­بینی و درمان مشکلات روانی، مؤثر باشد (برکینگ و همکاران ، ۲۰۰۸).

پژوهش­های دیگر نشان داده ­اند که تنظیم هیجان سازگاری مثبت را پیش ­بینی می­ کند (یو، ماتسو موتو و لی راکس^[۸۲]، ۲۰۰۶) و ارزیابی مجدد به عنوان یک راهبرد تنظیم هیجان با بهزیستی و سلامت روانی بالا، مرتبط است (گراس، ۲۰۰۲).

تنظیم هیجان بیشتر در دو چهارچوب مهم بررسی می­ شود:

۱-راهبردهای تنظیم هیجانی پیش از رخداد حادثه (پیش از ایجاد هیجان) و یا در آغاز بروز آن فعال می‌شوند و بروز هیجانهای شدید را پیش ­بینی ‌می‌کنند.

۲- راهبردهایی که پس از بروز حادثه و یا پس از پیدایی هیجان فعال می­شوند “این راهبردها نمی ­توانند از ایجاد هیجانهای شدید پیشگیری کنند” (گراس، ۱۹۹۹).